بررسی تاثیر آموزشهای مهد کودک بر رشد مفهوم سازی کودکان
این فایل دارای فرمت word و آماده ی پرینت می باشد.
موضوع:بررسی تاثیر آموزشهای مهد کودک بر رشد مفهوم سازی کودکان
فهرست مطالب
فصل اول ( معرفی پژوهش )
الف : مقدمه
ب : بیان مسئله و سوالهای پژوهش
ج : هدف پژوهش
د : اهمیت پژوهش
ه : فرضیه پژهش
تعریف عملیاتی واژها
فصل دوم ( پیشینه تحقیق )
الف : پیشینه آموزش و پرورش پیش از دبستان در داخل و خارج از ایران
رشد شناختی
نظریه های شکل گیری مفهوم
1الف–نظریه همخوانی گرایی محرک –پاسخ
ب –نظریه برونر
نظریه مفاهیم طبیعی
نظریه پیاژه
نظریه ویگوستکی
بررسی آزمایشگاهی صورت بندی مفهوم ( مراحل رشد تفکر مفهومی )
ابزار شکل گیری مفهوم
1 –روشهای مبتنی بر مقایسه و تفکیک
2 –روشهای مبتنی بر اصول طبقه بندی
3 –روش تشکیل مفاهیم ساختگی
مروری بر مطالعات گذشته
1 –تاثیر تجارب فرهنگی و شخصی در رشد مفهومی
2 –تفاوت های فردی در شکل گیری مفهوم و نقش فرهنگ و آموزش در آن
3 –تحقیق بین فرهنگی در رشد شناخت
4 –تاثیر تعامل بزرگسالان با کودک در رشد شناخت
نقش جنسیت در توانائیهای شناختی
تفاوتهای فردی بین دو جنس در رابطه با شکل گیری مفهوم
کودکستان محیطی برای آموزش و مشاهده
v آموزش مستقیم و غیر مستقیم در کودکستان ها
v ویژگیهای کودکان در دوره کودکستان ( 3 تا 6 سالگی )
v سپردن کودک به کودکستان از نظر رشد اجتماعی
v کودکستان و فواید آن
v نقش پیش از دبستان در آموزش و پرورش قرن 21
v واقعیت های فراموش شده دوره پیش از دبستان
فصل سوم ( روش پژوهش )
الف : روش پژوهش
ب : نوع پژوهش
ج : جمعیت آماری پژوهش
د : نمونه و شیوه نمونه گیری
1 –ابزار پژوهش
1-1- آزمون شکل گیری مفهوم ویگوستکی
1-2- نحوه اجرا و دستورالعمل آزمون
1-3- پرسشنامه تحقیق
2 –روش تحلیل داده ها
فصل چهارم :
نتایج پژوهش
فصل پنجم :
الف : خلاصه نتایج
ب : تعیین و تفسیر نتایج
ج : محدودیت ها و پیشنهادهای پژوهش
فهرست منابع
چکیده پژوهش :
این پژوهش به منظور بررسی تاثیر آموزشهای مهد کودک بر رشد مفهوم سازی کودکانی است که قبل از ورود به مدرسه دوره مهدکودک و پیش دبستانی را طی کرده اند .
برای نمونه برداری از بین کل دانش آموزان شهرتهران، تعداد 30 نفر در مقطع تحصیلی اول ، دوم ، سوم دبستان به طور تصادفی خوشه ای گزینش شدند که از این تعداد نیمی پسر و نیمی دختر بودند .
فرضیه های اساسی این پژوهش عبارت بودند از :
- کودکانی که از آموزشهای مهد کودک برخوردار هستند رشد مفهوم سازی آنها بیش از کودکانی است که آموزشهای مهد کودک استفاده نکرده اند.
- آموزشهای مهد کودک ، مفهوم سازی کودکان را افزایش می دهد .
ابزار پژوهش، آزمون شکل گیری مفهوم ویگوستکی بود : که پس از اجرای آزمون نمره گذاری داده های حاصل از پژوهش ب آزمون tمستقل و روش آنالیز واریانس دو متغییر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت که در این بررسی فرضیه های پژوهش تایید شدند : یعنی کودکانی که مهد کودک رفته و آموزش دیده اند در رشد مفهوم سازی با کودکانی که مهد کودک نرفته اند تفاوت معنا داری دارند و آموزش رشد مفهوم سازی را در کودکان افزایش می دهد.
افزون بر موارد گفته شده نتیجه گیری شد که ، رشد مفهوم سازی کودکان و عملکرد بالای آنها در انجام آزمون با عامل تحصیلات والدین ارتباط معنا داری ندارد .
بین تعداد فرزندان خانواده و توانایی کودکان در انجام آزمون ارتباط معناداری وجود ندارد .
رشد مفهوم سازی بین کودکان دختر وپسر تفاوتی ندارد اما بین کودکان آموزش دیده و آموزش ندیده تفاوت معنا دار است .
الف : مقدمه
اگر بخواهیم در قرن 21 که قدرت کشورها در نیروی انسانی آنها نهفته است ، به پیشرفت همه جانبه در زمینه های فردی، اجتماعی، اقتصادی، صنعتی، علمی و فرهنگی نایل شویم ، به شخصیت های رشد یافته، انسانهای متفکر و دست های ماهر و توانا نیازمندیم : و چنین شخصیت هایی به جهت بالندگی همه جانبه باید تربیت شوند . انسان از بدو تولد تا شش ، هفت سالگی حساس ترین و مهمترین مراحل رشد خود را طی می کند . پژوهش ها نشان داده اند که اگر در این مرحله رشد، نسبت به کودک از نظر جسمی، روانی و تربیتی غفلت و کوتاهی بشود در مراحل بعد جبران آن مشکل است. این سالها مرحله شکل گیری شخصیت است که با حساسیت زیاد کودک نسبت به پیرامون خود مشخص می شود و زمان آموزش قبل از دبستان است. نفوذ و تاثیر این دوره می تواند دائمی باشد .
با توجه به افت تحصیلی بالا به خصوص در میان کودکان خانواده های کم درآمد و آنان که مشکلات خانوادگی دارند می توان اهمیت وارد کردن کودکان به جریان آموزش در سنین خردسالی را درک کرد ( تدوین گروه آموزش قبل از دبستان دفتر تحقیقات و برنامه ریزی ، 1368 ) .
ثابت شده است ، کودکانی که مراکز پیش از دبستان را طی کرده اند ، آسانتر از کودکانی که از این امتیاز محروم بوده اند وارد دبستان و مراحل بعدی تحصیل می شوند. بنابراین این گذراندن دوره پیش از دبستان عامل مهمی در موفقیت تحصیلی به حساب می آید .
هرگاه مراکز پیش از دبستان نظیر مهدکودک ها و یا کودکستان ها دارای برنامه های با کیفیت بالا باشند کمکی ضروری برای خانواده ها در دنیای امروز به حساب می آیند ( بازاللهی ، 1381 ) .
لذا ارائه برنامه هایی که کودکان را به جهت رشد بهتر آنان یاری رساند، در برنامه های مراکز قبل از دبستان الزامی است .
از این نظر، بررسی تاثیر آموزشهای مهدکودک بر رشد مفهوم سازی کودکان به عنوان اصلی پژوهش حاضر است .
ب : بیان مسئله ( سوال های پژوهشی )
متخصصان عقیده دارند که شخصیت هر انسان در شش، هفت سال اول زندگی شکل می گیرد و لذا سالهای اولیه زندگی کودک از نظر تعلیم و تربیت بسیار پر اهمیت، و کوتاهی در مورد آنان زیان بار است .
امروزه جهت رشد و بالندگی بهتر کودکان از مراکز نظیر مهدکودک ها استفاده می شود که هدف از ایجاد این مراکز کمک به رشد جسمانی، ذهنی عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعداد و علایق آنان می باشد ( پارسا ، 1374 ) .
از معرفی آموزش و پرورش هم مانند بسیاری دیگر از امور زندگی پیوسته در حال تغییر و تحول است، از این رو مسئولان تعلیم و تربیت یک جامعه بخصوص معلمان و مربیانی که با کودکان در ارتباطند باید به تحولات سریع تعلیم و تربیت و روش های پیشرفته تر آگاهی یافته و روش کار خود را اصلاح و تغییر دهند ، در مهدهای کودک صحبت های مربی درباره فصول مختلف سال، زندگی جانوران طرز تشکیل ابر و برف و باران و انواع پوشاک و وسایل نقلیه، ... ... ... هیچ انگیزه مطلوبی در کودکان ایجاد نمی کند و دهها بار تذکر و اخطار مربی می تواند کودک را به فعالیتی وادارد یا از او بخواهد فعالیتی را انجام دهد . تنها با تشخیص مرکز توجه و کانون رغبت کودک می توانیم مطالب مورد نیاز وی را به او بیاموزیم : می توان فعالیت های که در برنامه روزانه، هفتگی و ماهانه کلاس های آمادگی و یا ضـمیمه مهـد کودک ها پیش بینی شده است را نظیر فعالیـت های
زبان آموزی، آموزش مفاهیم ریاضی و علوم ، مفاهیم اجتماعی، دینی و اخلاقی و هر نوع فعالیت دیگر را که در اطراف یک موضوع متمرکز شده را مرکز فعالیت کودکان قرار دهیم ( برقک 1372 ).
لذا با توجه به آنچه توصیف شده در این پژوهش سعی می شود بررسی صورت گیرد که آیا بین کودکانی که از آموزش های مهد کودک برخوردار بوده اند با کودکانی که از این آموزش ها برخوردار نبوده اند تفاوت معناداری وجود دارد ؟
به علاوه سوال های که در این خصوص مطرح هستند عبارت است از :
1- آیا مفهوم سازی برای کودکان پسر و دختر به طور برابر تاثیر گذار است ؟
2- آیا مفهوم سازی به عامل تحصیلات والدین نیز مرتبط است ؟
ج : هدف پژوهش
هدف اصلی این پژوهش پی بردن به تاثیرات آموزش های مهد کودک ها بر رشد مفهوم سازی کودکان است. در واقع این پژوهش سعی می شود بررسی صورت گیرد در بین کودکانی که به مهد کودک رفته اند و آموزش دیده اند با کودکانی که سابقه رفتن به مراکزی مثل مهدکودک ها را ندارند : و مشخص شود که بین این دو گروه چه تفاوت های می تواند در خصوص رشد مفهوم سازی آنان وجود داشته باشد .
د : اهمیت مسئله
تربیت و آموزش کودکان از مهمترین مسائل امروزی است . در واقع یکی از شاخص های توسعه نیروی انسانی ارائه آموشهای سنجیده در مهد کودک هاست . حال اگر بخواهیم تاثیر این آموزشها را از زاویه تحقیقات روان شناختی و تربیتی هم مطرح سازیم ، مشخص می شود که بسیاری از طرحواره های اجتماعی، شناختی، عاطفی و معنوی در این دوران شکل گرفته به نحوی که در سراسر زندگی نقش اسـاسی به خود می گیرد . تحـقیقـات نشـان می دهـند که کـودکـانی کـه از
آموزشهای مهدها و یا مراکز پیش دبستانی برخوردارند در بسیاری از شاخص های آسیب زای زندگی و اجتماعی از جمله بزهکاری، طلاق، افت تحصیلی، مسائل اخلاقی و جزء آن حداقل 20 درصد نسبت به دیگران وضع مطلوب تری دارند ؛ همچنین از شاخص های مولد بودن از جمله ابتکار، تحقق عمل، استقلال ، هویت جنسی ، زیر ساخت اخلاق خود پیروی و جزء آن در همین سنین پی ریزی می شود ( اللهیاری و همکاران ، 1380 ) .
از طرفی هزینه کردن در این مقطع سنی با برنامه ها و آموزشهای صحیح برای کودکان سبب می شود بستر فرهنگی مناسبی برای تغییر بسیاری از عادات غلط باشد . تاثیر آموزشهای مستقیم در این دوران چندین برابر آموزشهای غیر مستقیم نظیر رسانه های گروهی است ؛ ونیز از لحاظ حقوقی هم پرداخت به آموزش کودکان یعنی حمایت از حقوق شناخته شده آنان ( اللهیاری و همکاران ، 1380 ) .
در هر حال کودکی که معلم را به جای پدر و مادر خود می داند بسیار متاثر از آنچه می شود که توسط معلمش مطرح می شود و خود را ملزم به رعایت گفته های معلم خود می داند ( بیلر ، 1972 ) . اما اینکه این آموزش ها تا چه حد بر روی رشد مفهوم سازی کودکان مثمر ثمر است نیازمند بررسی و مطالعه بیشتر است .
: فرضیه پژوهش
فرضیه های پژوهش عبارت هستند از :
رشد مفهوم سازی کودکان برخوردار از آموزش های مهد کودک بیش از رشد مفهوم سازی کودکانی است که ار آموزشهای مهدکودک استفاده نکرده اند .
آموزشهای مهدکودک، مفهوم سازی کودکان را افزایش می دهد .
ب : پیشینه آموزش پیش از دبستان در ایران
آموزش و پرورش در مرحله پیش از دبستان از دیرباز در کشور ما به عنوان یک مرحله آموزشی مطرح بوده است ، یعنی از همان زمان که برنامه ریزی در امر تعلیم و تربیت کودکان در دوره دبستان به طور جدی مورد توجه قرار گرفت . لیکن همیشه کمبودها و تنگناهای اقتصادی موجب شده تا آن چنان که شاید و باید با این موضوع برخورد جدی نشود .
نگاهی گذرا به تغییرات و تحولات آموزش و پرورش پیش از دبستان در طول بیش از نیم قرن گذشته نشانگر آن است که خطرات مشخصی در این امر بیش از حقایق علمی و عینی مسلم وغیر قابل انکار موثر بوده است تا آن جا که زمانی آموزش و پرورش پیش از دبستانی آن قدر کم اهمیت تلقی می گردد که سرمایه گذاری منحصر به بخشی غیر دولتی شده و نظارت و ارزشیابی دقیق اعمال نشود ( علاقه بند ، 1369 ) .
در پنجاه سال اخیر، آموزش پیش دبستانی ( کودکستانها یا مهدکودک ها ) در کشور ما نیز در نتیجه نیازها و تغییرات اجتماعی و اقتصادی ضرورت پیدا کرده است .
از سال 1298 در تهران و بعضی شهرهای دیگر، مسیونرهای مذهبی و اقلیت ها کودکستان هایی را تاسیس کردند و در امر مراقبت از کودکان تلاش هایی ابتدایی داشتند . اکثر این کودکان مربوط به خانواده های اقلیت های مذهبی بودند .
اولین کودکستان در ایران در سال 1303 در شهر تبریز در محله صفی بازار توسط جبار باغچه بان ( عسکرزاده ) به نام « باغچه اطفال » تاسیس شد ( بازاللهی ، 1381 ) .
وی در سال 1307 کودکستان دیگری در شیراز تاسیس کرد . البته کودکان خانواده های مرفه به خصوص کارمندان عالی رتبه در کودکستان مزبور شرکت کردند و بازی ها و مراقبت های گروهی را تجربه کردند. با استقبالی که از این کودکستانها به عمل آمد، طی مدت کوتاهی در تهران و پاره ای از شهرهای بزرگ از سوی بخش خصوصی، کودکستانهایی افتتاح و با برنامه های ساده ای از قبیل بازی های مرسوم ، آموزش مقدماتی خواندن و نوشتن ، نقاشی، عروسک بازی، و غیره در جلب رضایت خانواده تلاش می کردند .
اولین آئین نامه کودکستانها در سال 1312 به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید که در ماده اول آن سـن اطفـال مورد پـذیرش در کـودکستانها را چهار الی هفت سال در نظر گرفته بود . در سـال
1334 در وزارت فرهنگ اداره مستقلی برای کودکستانها تاسیس شد و در سال 1335، نیز آئین نامه جدید برای اداره امور کودکستانها به تصویب رسید که در آن سن کودکان بین سه تا شش سال قید شده بود. در سال 1340 اداره امور کودکستانها نیز منحل شد و تمام کارهای مربوط به کودکستانها به اداره تعلیمات ابتدائی محول گردید . تا سال 1322 فقط هفت کودکستان در سراسر کشور وجود داشت و از سال 1322 تا1331 ، یعنی در طول نه سال این تعداد به 74 و در سال 51- 1350 به تعداد 431 افرایش یافت . در سال 1346 به منظور تربیت نیروی انسانی برای این گونه مراکز، آموزشهای کودک یاری آغاز به کار نمودند که البته اساس نامه و برنامه های چند سال برخی از دانشکده های تربیتی رشته مربی کودک و آموزش و پروش قبل از دبستان را دایر نمودند . در سال 1350 اداره کل تعلیمات ابتدائی به دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدائی تغییر نام داد و واحد کودکستانها مسئولیت طرح و برنامه ریزی آموزش و پرورش قبل از دبستان را عهده دار شد.
در سال 1354 با توجه به توسعه کودکستانها و تربیت مربی کودک ، دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدائی به دفتر آموزش کودکستانی و ابتدائی تغییر نام یافت و بالاخره در سال 1359 در اداره کل و سپس در دفتر آموزش عمومی ادغام شد . مطابق آخرین آئین نامه کودکستانها که در سال 1349 به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید و تشکیل کلاسهای آمادگی ضمیمه دبستان را اجازه داده بود، سن کودکان کودکستانی 6 - 3 سال تعیین شده بود ولی در سال 1353 وزارت آموزش و پرورش ملی بخش نامه ای اصلاحاتی در مورد آئین نامه مذکور صورت داد که براساس آن فقط کودکان 5 ساله تمام حق ثبت نام در کلاس های کودکستانی ( یا مهدکودک ها یا آمادگی ) را داشتند که امروزه باز هم بنا به عللی متنوع تا حدودی سن ثبت نام کودکان متغییر است ( ترکمان، 1369 ) .
امروزه و با توجه به تلاش های سازمان بهزیستی تحـت کـودکـان تحـت آمـوزش در مـراکز پـیش
از دبستان به حدود 20 درصد رسیده است ، که البته هنوز تمام تلاش متخصصین در این است که این میزان را به سطح 70 درصد بین المللی برسانند ( برقک ، 1372 ) .
رشد شناختی :
بورکلند[1] ( 2000 ) با توضیح اجمالی از تفکر آن را شامل نمادهایی از جمله کلمه و اعداد می داند
و اضافه می کند و اغلب روان شناسان شناختی در بحث شناخت ، اصطلاح تفکر را برای مساله گشایی و دیگر اعمال ذهنی به حساب می آورند و معمولا شناخت را برابر با تفکر وتامل قلمداد می کنند . شناخت تنها شامل رفتارهای آگاهانه و هشیار نیست بلکه فرایندهای ناآگاهانه ای مانند تکالیف عادی روزانه را نیز شامل می شود. از سوی دیگر شناخت شامل همه فعالیت های فکر ( ذهنی ) اعم از فهمیدن ، پردازش اطلاعات ، مساله گشایی ، رمزیابی درونی محرکها و طبقه بندی انواع چیزهاست . بورکلند در تعریف رشد به تغییرات همراه با سن اشاره می کند ( تعریف می کنند) و کارکرد را اعمالی در ارتباط با ساختار که شامل فعالیتهای بیرونی یا درونی با ساخت است ، می دانند . در کل رشد عبارت است از ویژگی هایی از همه انواع که پایه های آن در زیست شناسی است و می تواند در برابر یادگیری مطرح گردد . با در نظر داشتن این مفاهیم و فرایندهاست که رشد شناختی تعریف و تفسیر می شود .
کرسینی ( 1999 ) رشد شناختی را اینگونه تعریف می کندرشد و گسترش فرایندهای فکری اعم از دریافت کردن[2]، به خاطر آوردن[3]، مفهوم سازی[4]، مسئله گشایی[5]، تصویر سازی ذهنی[6]، و استدلال[7].
سولسو معتقد است رشد شناختی از دیدگاههای مختلف به شیوه های متفاوت تعریف می شود . او رشد شناختی را در دیدگاه های پیاژه ، ویگوتسکی و نظریه پردازش اطلاعات توصیف می کند . در
مجموع می توان گفت که از نظر سولسو ، رشد شناختی ناشی از تحول در کاردکردهای شناختی اعم از ادراک ، باز شناسی الگو ، توجه ، حافظه ، زبان و تفکر بوجود می آید .
وی اذعان دارد که طریق مطالعه رشد شناختی ، درک و فهم ما نحوه توسعه و بسط ساختارها و فرایندهای شناختی گسترش یافته است ( سولسو ، 1371 ) .
نظریه های شکل گیری مفهوم :
بررسی اندیشه و شناخت انسان از قدیم تا عصر حاضر مورد توجه حکما و فلاسفه بوده است . چنانچه از بین حکمای شرقی افلاطون، غزالی، شبستری و ابن خلدون نظرات خاصی در این خصوص مطرح داشته اند و از بین فلاسفه غربی به نام کسانی همچون لاک و کانت می توان اشاره داشت ( موسوی ، 1369 ) .
اما از جمله نظریه های مشهور در خصوص شکل گیری مفهوم می توان به نظریه های همخوانی گرایی محرک پاسخ ، نظریه برونی ، نظریه مفاهیم طبیعی ، نظریه پیاژه و نظریه ویگوتسکی اشاره کرد.
الف : نظریه همخوانی گرایی محرک - پاسخ
نظریه های متعلق به این رویکرد، یادگیری مفهوم را شکلی از تشخیص یادگیری می دانند که به موجب آن خصوصیت های مربوط از مثال های[8] مثبت مفهوم با پاسخ مثبت تداعی می شود و خصوصیت های مربوط از مثالهای منفی با پاسخ منفی تداعی می گردد و این فرایند با مثالهای غیر مربوط پیجیده می شود . چه ممکن است گاهی با مثالهای مثبت و گاهی هم با مثالهای منفی تداعی شوند . به نظر بورن و ورتسل[9] چون همه مثالهای مثبت تا حدی به یکدیگر شباهت دارند
کودکستان محیطی برای آموزش و مشاهده :
درباره آموزش و پرورش پیش از دبستان، همیشه نام دو تن از بزرگان تعلیم و تربیت تکرار می شود. یکی خانم ماریا مونته سوری پزشک و روان شناس ایتالیائی ( 1925 –1870 ) و دیگری پزشک بلژیکی اروید کرولی .
هر دو نفر به امر آموزش پیش از دبستان به ویژه پرورش حواس پنجگانه، توجه بسیار کرده اند و برای میل به هدفهای خود راهها و روشها و وسایل گوناگونی در نظر گرفته اند. اما این دو با هم تفاوتهای اساسی هم دارند؛ خانم مونته سوری با دید آزمایشگاهی به پرورش حواس کودکان پرداخته است و برای این منظور وسایل ویژه ای درست کرده است که می بایست کودکان با روش معین و حساب شده از آنها استفاده کنند . مانند برخی که از حلقه های صورتی رنگ بزرگ و
کوچک تشکیل شده است. کودک بایستی حلقه بزرگتر را در زیر قرار دهد و با این کار از راه تجربی به مفهوم تفاوت اندازه ها از نظر حجم و بزرگی و یا کوچکی اشیاء پی ببرد. و یا حتی در نقاشی از کودکان می خواهد با مداد رنگی و حرکات یکنواخت طرحی را پر کند .کودک نباید به هیچ وجه از خطها خارج شود تا بتواند بین حس بینایی و حرکت دست سازگاری نسبتا و کاملی ایجاد کند. اما دکولی بر این عقیده است که « باید از زندگی گرفت و برای زندگی آموخت » . به نظر او هر چیزی می تواند وسیله ای برای آموزش باشد. به نظر او طبیعت، فصلها، محیط زیست، صدها فرصت برای کشف رنگها و شکل های گوناگون در اختیار کودک قرار می دهد. تنها باید کودک را نسبت به آنها کنجکاو و هوشیار کرد. وسایل کار وبازی، در کودکستان های دکرولی که در نزدیکی بروکسل تاسیس کرد ، بیشتر شامل انواع دانه ها ، مهره ها، صدفها، قطعه های چوب به اشکال مختلف بود .
دکرولی سعی داشت هر یک از این کارها رابه صورت محدود و کوچکتر در محیط کودکستان با کارهای گروهی بازسازس کند . همه جا کودکان از راه مشاهده و تجربه و آزمایش مهارتها،
توانائی ها و کارهای عملی را می آموختند. از راه استدلال و نتیجه گیری، کاربرد آموخته های خود را گسترش می دادند و از آغاز برنامه آفرینندگی فکری و دید جستجوگر در آنها پرورش می یافت . یکی از محاسن روش دکرولی قابلیت انعطاف و سازگاری آن با محیطهای گوناگون است. از روش او در بسیاری از کشورهای برای بازسازی برنامه های تحصیلی و فعال کردن کلاسها استفاده کرده اند. باید دانست که توانائی استفاده درست از محیط و انتخاب موضوع های فعالیت و مطالعه، که بدون شک باید با توانائی درک و رغبت و علاقه مندی کودکان هماهنگی داشته باشد آسان به دست نمی آید. ارتباط با انسانها و درک اهمیت کار آنها ، شناختن محیط و آنچه در اختیار انسان قرار می دهد، نه تنها در رشد متعادل و همه جانبه کودک تاثیر می گذارد بلکه نوعی اعتماد و اطمینان نیز در او به وجود می آورد زیرا کودک از همان آغاز با زندگی اجتماعی خود نقشی که در آینده برعهده خواهد داشت آشنا می شود ( میرهادی ، 1372 ) .
آموزش مستقیم و غیر مستقیم در کودکستانها :
آمزش غیرمستقیم، یعنی آموزش با هدف خاص و محدود که در آن کودک باید مفهومی معین را یادبگیرد و آن را با مفهیم قبلی ذهن خود مربوط کند و از آن در مسائلی که برایش پیش می آید بهره بگیرد .
مثلا آموزگار حرف ( ن ) را به کودک می آموزد. او باید آن را یاد بگیرد، و کلمه هایی را که در آن حرف ( ن ) به کار رفته است در همه جا و در تصویری که به او نشان داده می شود بازشناسد. در آموزش مستقیم، کودک می خواهد که از راههای مختلف دانسته های خود را بازگو کند ، در واقع بدین گونه از او بطور مستقیم امتحان می کنند و با نمره دادن مسئولیت دانسته های او را را
می سنجد، در آموزش مستقیم کودک مقید و محدود است .
در آموزش غیرمستقیم هدف وسعت پیدامی کند و مفاهیم متعدد و گوناگون می شوند . هر کودکی هرقدر که بخواهد و بتواند کشف می کند و یاد می گیرد . محدوده ای برای او تعیین نمی شود. کودک در فعالیت ها بیشتر آزادی دارد . آموزش برایش بیشتر جنبه بازی و سرگرمی پیدا می کند . امتحان و نمره ای هم در کار نیست . آموزش پیش از دبستان را، در بیشتر کشورهای جهان ، نوعی آموزش غیر مستقیم می دانند. حتی در بسیاری از کشورها کوشش دارند آموزش دبستانی را هم به طور کامل، یا دست کم قسمتی از آن را غیرمستقیم می دانند .
به طور کلی، آموزش غیر مستقیم با روحیه کنجکاو فعال کودک سازگارتر است و او را به شوق و ذوق بیشتری برای اکتشاف و یاد گیری بر می انگیزد، در آموزش غیر مستقیم می توان برنامه مشاهده و فعالیت را تنظیم کرده، و بچه ها را به تفکر و مشاهده دقیق تر واداشت ( لاندرت ، 1370 ) .
ویژگی های کودکان در دوره کودکستان ( 3 تا 6 سالگی ) :
الف : ویژگی های بدنی :
1 –این دسته از کودکان بسیار فعال و پر جنب و جوش هستند و برحرکات بدنی تسلط دارند و فعالیت را به خاطر فعالیت دوست دارند. برای این کودکان تا می توانند باید فرصت دویدن، بالا رفتن و پریدن را فراهم آورید، و کوشش کنید که این کار با نظارت شما انجام گیرد ، زیرا این کودکان علاقه مند هستند هر نوع فعالیتی را به میل خود انجام دهند .
2 –چون این کودکان بسیار پرتلاش و پرجوش و خروشند به استراحت های مکرر نیاز دارند اما خودشان چنین نیازی را احساس نمی کنند. بعد ازز بازیها و فعالیتهایی که نیازمند تلاش و کوشش زیادند فعالیتهای آرام برای کودکان لازم است و استراحت الزامی است .
3 –ماهیچه های بزرگ این کودکان بیشتر از ماهیچه های کنترل دست و پا و انگشت ها رشد پیدا کرده اند. پس در نوشتن، شکل کشیدن بستن بند ( مثل : کفشها و ... ) خام می باشند .
4 –برای این کودکان بسیار دشوار است که چشمان خود را را با اشیاء کوچک متمرکز نمایند، زیرا تنظیم اعمال چشم به درستی انجام نمی گیرد و به چشمان آنها صدمه می رساند .
5 –عادت در به کار بردن یک دست بیش از دست دیگر امر مسلمی است و 90 درصد از کودکان بیشتر با دست راست خود کار می کنند .
ب : ویژگی های اجتماعی :
1 - بیشتر کودکان دارای یک یا دو دوست بسیار خوب هستند اما این دوستی ها ممکن است خیلی زود تغییر کند. کودکستانها از نظر اجتماعی انعطاف پذیرند ، اغلب مایلند با بیشتر کودکان
کلاس همبازی شوند، گرچه گاهی بین پسران و دختران این دوره دوستی و رفاقت دیده می شود اما اکثر دوستی ها بین همجنس ها مشاهده می گردد. بدین معنی که پسرها با پسرها و دخترها با دخترها رفاقت می کنند .
2 –گروه هائی که تشکیل بازی می دهند و کوچکتر و سازمان یافته نیستند، به این جهت خیلی زودتر تغییر می کنند. کودکستانها زودتر فعالیت خود را تغییر می دهند، نباید به آنها معترض شد .
3 –کودکستانها با بازی های نمایشی بسیار علاقه نشان می دهند و طرح آنها را اغلب براساس قصه ها یا نمایش های تلویزیونی تنظیم می کنند .
4 –در محیط کودکستان کم و بیش آگاهی از نقش های جنبی آغاز می شود .
چ –ویژگی های هیجانی :
1 –کودکان این دوره هیجانها و عواطف خود را آزاد و بدون پرده پوشی آشکار می سازند .
2 –کودکان این دوره به سبب داشتن نیروی تخیل قوی وقتی در موقعیت های تازه ای قرار می گیرند ترس و نگرانی به ویژه ترس های بی اساس بر آنها چیره می شود .
3 –مسئله حسادت در میان کودک این دوره شیوع فراوانی دارد و چون این کودکان معلمان خود را دوست دارند تلاش می کنند نظر موافق آنان را به خود جلب نمایند .
فهرست منابع :
1- الهیاری ، عباسعلی و همکاران –اصول و مبانی آموزش در مراکز پیش دبستانی ، 1380
2- بیلر ، رابرت –کاربرد روان شناسی در آموزش –ترجمه پروین کدیور –جلد دوم ، چاپ ششم . 1927
3- بیلر ، رابرت –کاربرد روان شناسی در آموزش –ترجمه پروین کدیور –جلد اول ، چاپ ششم . 1927
4–بازاللهی ، محمد –مدیریت مراکز پیش از دبستان –چاپ اول ، 1381
5–بهادران ، حمید رضا –واقعیت های فراموش شده دوره پیش دبستانی –جام جم –جمعه 1380/2/18.
6 –برقک ، رحیم –الگوی پیشنهادی برای آموزش در مراکز پیش دبستانی و آمادگی ، 1372.
7 - پارسا ، محمد –روانشناسی تربیتی –انتشارات بعثت –چاپ دوم ، زمستان 1371.
8- پارسا ، محمد –روانشناسی یادگیری –انتشارات سخن –1347.
9–ترکمان ، منوچهر –هفت گفتار درباره آموزش قبل از دبستان ( دفتر اول ، دوم ) –دفتر تحقیقات و تالیف کتاب درسی آموزش و پرورش ، 1369.
10–دلاور ، علی –احتمالات و آمار کاربردی در روانشناسی و علوم تربیتی –انتشارات رشد –چاپ دوم 1376 .
11–دلاور ، علی –روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی –نشر ویرایش –چاپ هشتم ، 1379.
12- دانش ، عصمت –آزمون شکل گیری مفهوم –دانشنامه کارشناسی ارشد دوره چهارم کارشناسی ارشد . انیستیتو روان پزشکی .
13- دادستان ، پریرخ –آموزش و پرورش و تاخیر کودکان ایرانی –گردآورنده مهین توکلی –روانشناسی امروز –شماره 10–شهریور 138.
14–رستگاری ، تمنا –نقش پیش از دبستان در آموزش و پرورش قرن 21- مشاور خانواده ، روانشناسی امروز –اسفند 80 و فوردین 1381.
15–سولسو ، رابرت –روانشناسی شناختی –ترجمه فرهاد ماهر ، تهران –انتشارات رشد ، 1371.
16–علاقه بند ، علی –اصول مدیریت آموزشی –دانشگاه پیام نور ، 1379.
17–فیض ، جواد –رفتارمن با کودک من –انتشارات صنوبر ، چاپ دوم 1370.
18–کانل ، و . ف –تاریخ آموزش و پرورش قرن 20–ترجمه حسن افشار –نشر مرکز –چاپ اول 1378.
19–کریمی ، یوسف –روانشناسی اجتماعی آموزش و پرورش –نشر ویرایش ، چاپ اول ، اسفند 1373.
20–لاندرت ، کاترین –آموزش و یادگیری در دوران پیش از دبستان –ترجمه و تخلیص ناصرقلی ابوالحسنی ، عقران –انتشارات آینده ، 1370.
21–موسوی ، علی محمد –بررسی شکل گیری مفهوم در کودکان طبیعی 7تا 15ساله –کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی –دانشگاه تربیت مدرس ، 1369.
22–مفیدی ، فرخنده –آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستان –دانشگاه پیام نور –1370.
23–میرهادی ، توران –کتاب کار مربی کودک ( برنامه سالانه مربی در مهدکودک و کودکستان)، انتشارات آگاه چاپ ششم زمستان 137.
24–ویگوتسکی ، ل . س –اندیشه و زبان –ترجمه احمد صبوری –چاپ اول ، 1361.
25–هرنیگتون ، ای میویس –پارک ، راس دی –روانشناسی کودک از دیدگاه معاصر –ترجمه جواد طهوریان و همکاران –انتشارات آستان قدس رضوی –جدول اول –چاپ اول 1373.
26–هفت گفتار درباره آموزش و پرورش پیش از دبستان ( دفتر اول ) –تدوین گروه آموزش قبل از دبستان –دفتر تحقیقات و برنامه ریزی –تهران ، وزارت آموزش و پرورش 1368.
